بررسی همدید کنش های چرخندی بر روی ایران در سال 1372

چکیده سامانه های همدید مانند چرخندها و واچرخندها عمده ترین تأثیرات را بر روی مناطقی که از آنها عبور می کنند به جای می گذارند. پیش بینی هر چه بهتر این سامانه ها جهت جلوگیری از خسارات و بلایای ناشی از آنها و یا برنامه ریزی بهتر برای استفاده از نزولات جوی، لزوم شناسایی مراکز چرخندزائی و آن دسته از چرخندهائی که در برگیرنده کشور ما هستند را ایجاد می نماید. در این پژوهش جهت شناسایی و مکانیابی چرخندها از داده های واکاوی شده ارتفاع ژئوپتانسیل پایگاه داده ای ncep/ncar در تراز های 1000، 925، 850، 700، 600 و 500 هکتوپاسکال در سال 1372 شمسی استفاده شده است. تفکیک مکانی این داده ها 5/2×5/2 درجه جغرافیایی و تفکیک زمانی آنها بصورت 6 ساعته روزانه (00، 06، 12 و 18 زولو) می باشد. داده های طول جغرافیایی 30- درجه غربی تا 80 درجه شرقی و عرض جغرافیایی0 تا 80 درجه شمالی که پهنه مورد مطالعه می باشد از سایت www.cdc.noaa.gov استخراج و واکاوی گردیده است. برای شناسایی چرخندها دو شرط قرار داده شده است که عبارتند از :1) ارتفاع ژئوپتانسیل یاخته ی مورد بررسی نسبت به هر 8 همسایه پیرامونش کمینه باشد و 2) میانگین منطقه ای بزرگی شیو ارتفاع ژئوپتانسیل بر روی 9 یاخته ی موجود در پنجره کرنل دست کم 100 متر بر 1000 کیلومتر باشد. با شناسائی مراکز چرخندی آشکار گردید که در ترازهای 500 و 1000 هکتوپاسکال تعداد چرخندهای بیشتری نسبت به ترازهای میانی جو وجود دارد. همچنین تراز 700 هکتوپاسکال کمترین تعداد چرخندها را در بین ترازهای شش گانه دارد. در مقیاس زمانی فصلی به جز تراز 500 هکتوپاسکال بیشترین تعداد چرخندها در فصل پائیز وجود دارند. فصول زمستان و بهار در رتبه های بعدی می باشند و فصل تابستان نیز از کمترین تعداد چرخندها برخوردار است. در فصول سرد بیشتر مراکز چرخندزائی شناسایی شده بر روی دریا قرار گرفته اند(خلیج جنوا، جنوب ایتالیا، دریای سیاه و قبرس). در نقطه مقابل در فصول گرم، بویژه در تابستان بیشتر مراکز چرخندزائی، در روی خشکیها دیده می شوند(شمال آفریقا، گنگ، جنوبغرب و غرب ایران). بطور کلی مراکز چرخندزائی اصلی شناسایی شده در هر شش تراز، عبارت از خلیج جنوا، جنوب ایتالیا، پرتغال- اسپانیا، دریاچه خوارزم، دریای سیاه و قبرس (در فصول سرد) و کمفشار گنگ، مراکز چرخندزائی شمال آفریقا و غرب و جنوبغرب ایران (در فصول گرم) می باشند. با توجه به نقشه های همبستگی بارش یاخته ای کشور با تعداد چرخندهای هر یک از ترازهای جوی، بطور کلی اینگونه می توان نتیجه گرفت که همبستگی نسبی ای بین تعداد چرخندها و بارش وجود دارد که در برخی مناطق و ترازها معنادار می باشد، بطوریکه مقدار این همبستگی در ترازهای 500 و 600 هکتوپاسکال قوی تر بوده و در مناطق شمالغرب، غرب و شمال کشور همبستگی مثبت وجود دارد که این همبستگی، تأثیرات مثبت چرخندهای منطقه مدیترانه را در مقدار بارش این مناطق بازگو می کند.